Wzrok jest jednym z najważniejszych zmysłów. Z biegiem lat ostrość widzenia często ulega niestety pogorszeniu. Ma na to wpływ wiele czynników, zarówno biologicznych, jak i środowiskowych. Co powinniśmy wiedzieć na ten temat?
Wraz z wiekiem oko traci zdolność akomodacji, czyli dostosowywania się do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Jest to spowodowane m.in. stopniowym twardnieniem soczewki, która sztywnieje i zmienia swoją gęstość, a także utratą elastyczności mięśni rzęskowych odpowiadających za zmianę kształtu soczewki w procesie akomodacji. Zmiany te, rozpoczynają się najczęściej po 40 roku życia. Mają na nie wpływ nie tylko czynniki biologiczne, ale także prowadzony tryb życia. Niewłaściwa dieta, w której regularnie brakuje witamin, wspomagających narząd wzroku, długoletnia praca w nieodpowiednich warunkach oświetleniowych, czytanie przy niedostatecznej ilości światła, a także nieskorygowana lub nieprawidłowo skorygowana wada wzroku mogą być przyczyną przedwcześnie pogarszającego się widzenia. Czynnikiem wpływającym na osłabienie wzroku w przypadku osób, które rozpoczęły korzystanie z soczewek korekcyjnych przed 40. rokiem życia może być niewystarczająca dbałość o regularne wizyty kontrolne u specjalisty, które powinny być obowiązkowym punktem w corocznym kalendarzu. Na co zatem powinniśmy zwrócić szczególną uwagę?
Po pierwsze: prezbiopia
Pierwszą dolegliwością, która pojawia ok. 40 roku życia jest prezbiopia. Objawia się ona kłopotami w widzeniu blisko położonych przedmiotów lub czytaniu drobnego druku. Zaburzenie to nie jest chorobą, a naturalnym procesem, który jednak znacząco wpływa na komfort widzenia i życia. Prezbiopia nazywana jest żartobliwie „objawem zbyt krótkich rąk” – aby zobaczyć jakąś rzecz lub przeczytać tekst, konieczne jest odsunięcie jej na większą odległość od oczu. Osłabienie zdolności ostrego widzenia z bliskiej odległości wynika ze stopniowej utraty elastyczności soczewki oraz poruszających nią mięśni rzęskowych, a w konsekwencji zaburzenia mechanizmu akomodacji. Z wiekiem soczewka powoli staje się sztywniejsza, przez co traci zdolność zmiany grubości przy patrzeniu na obiekty znajdujące się w różnej odległości. Prezbiopii nie można zapobiec, ale można ją korygować za pomocą odpowiednich soczewek okularowych – najlepiej progresywnych, które oferują płynne, bardzo łagodne przejście pomiędzy mocą korekcyjną do dali, a mocą do bliży.
– Soczewki progresywne to – upraszczając – połączenie trzech soczewek (do dali, strefy pośredniej i bliży) w jedną – mówi Agnieszka Szopa z firmy Hoya Lens Poland. Połączenie to umożliwia ostre widzenie na każdą odległość, przy czym poszczególne strefy widzenia nie są wyraźnie oddzielone, co oznacza, że przejścia pomiędzy nimi nie są widoczne dla użytkownika. Na rynku pojawiają się coraz doskonalsze konstrukcje progresywne, będące odpowiedzą na potrzeby osób mających problemy z prezbiopią. Jest ich coraz więcej, ponieważ społeczeństwo z roku na rok się starzeje. Wyzwaniem stojącym przed współczesną optyką jest dynamizacja życia. Najczęstszym problemem podczas adaptacji do soczewek progresywnych jest efekt pływania obrazu przy dynamicznym przenoszeniu wzroku między poszczególnymi strefami widzenia, odczuwany przykładowo podczas schodzenia po schodach, czy patrzenia w kierunkach ukośnych. – dodaje Agnieszka Szopa.
Inne najczęstsze dolegliwości dotyczące oczu pojawiające się z wiekiem
Oprócz naturalnego procesu pogarszania wzroku, po 40. roku życia wzrasta ryzyko wystąpienia niektórych chorób, prowadzących do znacznego ograniczenia zdolności widzenia, a w niektórych przypadkach nawet do ślepoty.
Jedną z takich chorób jest jaskra. Choroba „podstępna” w początkowej fazie, ponieważ często rozwija się bezobjawowo. W późniejszym jej stadium pacjenci skarżą się na światłowstręt, łzawienie oczu, pękanie naczynek krwionośnych w oczach podczas zwiększonego wysiłku, a także stopniowe zawężanie pola widzenia i pojawiające się charakterystyczne tęczowe kręgi przy spoglądaniu na źródło światła. Jaskra wystąpić może także nieoczekiwanie i nagle jako tak zwany „ostry atak jaskry”. Takiemu atakowi towarzyszy zawsze silny ból gałki ocznej, znacznie pogorszone widzenie, często także nudności i wymioty. W przypadku wystąpienia ostrego ataku jaskry wymagana jest natychmiastowa interwencja okulistyczna, jej brak może doprowadzić do całkowitej utraty widzenia Choroba ta występuje zarówno w sytuacji podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego jak również jako jaskra normalnego / niskiego ciśnienia. Dlatego tak ważne są regularne wizyty kontrolne u specjalisty, które pozwolą określić, czy pomimo braku objawów choroba nie postępuje i nie wywoła niespodziewanie poważnych konsekwencji wynikających z jej zaniedbania.
Zaćma to uleczalne schorzenie
Kolejnym schorzeniem dotykającym w większości ludzi starszych jest zaćma, zwana także kataraktą. Do głównych przyczyn jej powstawania zalicza się cukrzycę, przebyte zapalenia i urazy gałki ocznej, a także stosowanie niektórych leków. Choroba ta polega na zmętnieniu soczewki oka, a występująca w zaawansowanym stadium powoduje znaczne pogorszenie jakości widzenia, aż do całkowitego zamglenia, umożliwiającego jedynie zdolność postrzegania światła bez możliwości rozpoznawania przedmiotów. Objawami zaćmy jest między innymi rozmazywanie się konturów przedmiotów i ogólny spadek ostrości widzenia, a także nagłe pojawienie się wady minusowej podczas rutynowego badania wzroku (zwłaszcza u osób, które nigdy nie były krótkowzroczne). Na szczęście zaćma jest schorzeniem uleczalnym – dostępne są zabiegi operacyjne na ogół pozwalające na odzyskanie komfortu widzenia i powrót do normalnych aktywności.
Osoby, które prowadzą siedzący tryb życia, mają problemy z nadciśnieniem lub podwyższony poziom cholesterolu, są narażone na wystąpienie zwyrodnienia plamki żółtej. Objawami tej rozwijającej się przez wiele lat choroby są zniekształcenia i zamazywanie się obrazu w centralnej części pola widzenia, a także pojawianie się tzw. mroczków. Zwyrodnienie plamki żółtej występować może w łagodniejszej „suchej” postaci lub przybrać ostrą formę wysiękową. Pierwsza z nich nie upośledza w znacznym stopniu widzenia, a jej leczenie polega na przyjmowaniu leków poprawiających ukrwienie oraz wzbogaceniu diety o owoce i warzywa. Zwyrodnienie wysiękowe natomiast może prowadzić do ślepoty, a metody leczenia polegają na interwencji chirurgicznej, stosowaniu zabiegów laserowych lub sesji radioterapii.
Jak sobie pomóc? Najważniejsza profilaktyka.
Chorób oczu objawiających się po 40. roku życia jest niestety znacznie więcej. Pomimo rozwoju współczesnej okulistyki, przyczyny występowania części z nich w dalszym ciągu pozostają nieznane. Pewnym jest, że aktywny tryb życia, dieta bogata w warzywa i owoce, produkty nieprzetworzone i pełnoziarniste, może w znacznym stopniu ograniczyć ryzyko powstawania chorób oczu. W przypadku osób z wadami wzroku, niezwykle istotny jest też prawidłowy dobór korekcji, która zapewni najlepszy możliwy komfort widzenia.
Specjaliści zgodnie przyznają, że niestety różnego rodzaju zaburzenia wzroku i choroby oczu po 40 roku życia bardzo często rozwijają się bezobjawowo, przez długie lata nie dając żadnych symptomów. Dlatego tak istotne są regularne kontrole u lekarzy okulistów, które pozwolą w odpowiednim czasie wykryć chorobę i zapobiec jej pogłębieniu oraz powikłaniom. Równie ważna jak profilaktyka jest świadomość dotycząca jakości nabywanych okularów. Soczewki okularowe muszą być dostosowane do charakteru schorzenia i dobrane w wyniku konsultacji z lekarzem okulistą i optometrystą. Powinny pochodzić od certyfikowanych dostawców, gwarantujących najwyższą jakość materiałów oraz prawidłową korekcję wzroku, zapewniającą optymalny komfort widzenia i użytkowania.