Istnienie nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten było długo negowane. NCGS (ang. Non-celiac gluten sensitivity) jest, więc stosunkowo nowym pojęciem w medycynie akademickiej, choć dolegliwości, które jej towarzyszą, pacjenci i lekarze znają od kilkudziesięciu lat. Rozpoznanie choroby następuje po wykluczeniu celiakii, a także alergii na pszenicę. Jej objawy ustępują po odstawieniu glutenu, powracają natomiast po ponownym wprowadzeniu go do diety.
Nieceliakalna nadwrażliwości na gluten została sklasyfikowana jako jednostka chorobowa dopiero w roku 2010. Do tego czasu pacjenci, na podstawie obserwacji własnego samopoczucia, korelowali swoje dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego lub pozajelitowe, ze spożywaniem glutenu. Ważna jest odpowiednia diagnostyka danej jednostki chorobowej, gdyż wprowadzenie restrykcyjnej diety bezglutenowej bez nadzoru specjalisty (lekarza, dietetyka) może mieć niekorzystne konsekwencje dla zdrowia.
Jakie objawy mogą wskazywać na NCGS?
Nieceliakalna nadwrażliwości na gluten to choroba diagnozowana od wczesnego dzieciństwa, aż po późną starość. Statystycznie jednak najwięcej zachorować odnotowuje się u kobiet po 40 roku życia. W przypadku dzieci zaobserwowano większą liczbę zachorowań u chłopców. Najczęstszymi objawami NCGS są:
- bóle brzucha, którym towarzyszą uporczywe wzdęcia,
- nieuzasadniony niepokój, w tym zaburzenia snu,
- problemy z kontaktowością,
- chroniczne zmęczenie,
- bóle mięśni i stawów,
- zmiany skórne,
- utrata masy ciała,
- zaparcia lub biegunka,
- depresja,
- niedokrwistość,
- drętwienie kończyn, w tym palców,
- równoczesne występowanie astmy lub alergicznego nieżytu nosa.
Ze względu na podobne objawy i przebieg choroby NCGS często mylone jest celiakią lub alergią na pszenicę. Jednak reakcje na gluten mogą być różne. To co je odróżnia to między innymi czas wystąpienia objawów. W przypadku NCGS pierwsze dolegliwości pojawią się w kilka godzin lub kilka dni po spożyciu glutenu, osoby chore na celiakię mogą odczuć skutki dopiero po kilku tygodniach, natomiast alergicy zareagują najszybciej, nawet kilka minut po zjedzeniu pszenicy.
Diagnoza
Patomechanizm tej choroby nie jest znany. Trudno też określić częstotliwość występowania tego schorzenia w populacji. Skutkiem jest między innymi brak narzędzia diagnostycznego NCGS. Diagnostyka polega na wykluczeniu celiakii (przeciwciała przeciwko EmA/tTG) oraz alergii IgE-zależnej na pszenicę (np. testy skórne). U osoba cierpiącej na nieceliakalną nadwrażliwości na gluten nie stwierdza się przeciwciał anty-EmA oraz anty-tTG, ani typowej dla celiakii destrukcji błony śluzowej jelita cienkiego. Pomocne przy rozpoznaniu NCGS może być wykonanie testu na alergię utajoną (nadwrażliwość IgG-zależną), np. test ImuPro.
Przebieg leczenia
Jedyną skuteczną terapią stosowaną w przypadku NCGS jest wdrożenie diety bezglutenowej. Dobrą praktyką jest, aby po co najmniej 3-tygodniowej eliminacji glutenu z diety i ustąpieniu objawów, zastosowanie tzw. prowokacji, czyli należy spożyć produkty zawierające gluten. Powrót objawów będzie potwierdzeniem trafnej diagnozy. Obecna wiedza na temat tego schorzenia nie pozwala określić czy ma ono charakter stały czy przemijający. Po około 2 latach po wykluczeniu glutenu z diety można testowo wprowadzić go ponownie, oczywiście przy ciągłej kontroli stanu zdrowia.