Witamina C jest składnikiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju i przebiegu około
15 000 procesów życiowych ze względu na aktywizowanie enzymów, pobudzenie układu przysadkowo-nadnerczowego, udział w syntezie kortyzonu i kortykosteroidów, syntezie kolagenu i innych ważnych procesów. Witaminę C odkrył w 1928 r. noblista Albert von Szent-Györgyi. W około 70% występuje ona w roślinach w postaci kwasu askorbinowego.
Dzienne minimalne zapotrzebowanie na witaminę C jest największe spośród wszystkich witamin. Wynosi ono u dorosłego człowieka około 1 mg/kg masy ciała, u niemowląt i dzieci około 2 mg/kg masy ciała. Zapotrzebowanie na witaminę C wzrasta u kobiet w ciąży i karmiących (około 1,5 mg/kg masy ciała) oraz w różnych stanach chorobowych (nadciśnieniu tętniczym, cukrzycy, u osób hemodializowanych), u osób palących papierosy, a także u ludzi będących pod wpływem stresu. Wzrasta również przy ciężkim, długotrwałym wysiłku fizycznym, podczas wymiotów, braku łaknienia oraz zaburzeń czynności jelit.
Ze względu na brak enzymu oksydazy L-gulonolaktonowej, organizm ludzki nie ma zdolności wytwarzania witaminy C samodzielnie i musi pobierać ją wraz z pożywieniem
i/ lub suplementować.
Witamina C 1–10
- Pobudza utlenianie i oddychanie komórkowe oraz odgrywa ważną rolę w metabolizmie cukrów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów.
- Jest niezbędna m.in. do utrzymania prawidłowego stanu krwionośnych naczyń włosowatych, dla dobrze funkcjonującego układu odpornościowego.
- Niezbędna jest do tworzenia i regeneracji: kości (wpływa na ich gęstość), zębów, ścięgien, stawów, więzadeł, powięzi mięśniowych, naczyń krwionośnych, skóry, narządu wzroku.
- Przyczynia się do powstawania energii w organizmie, przyswajania żelaza, produkcji żółci, krwi, niektórych hormonów (zwłaszcza antystresowych) oraz przeciwciał odpornościowych.
- Jest bardzo silnym antyoksydantem, który skutecznie „wymiata” wolne rodniki generowane przez komórki w stanach zapalnych. 1–7;14
- Regeneruje inne antyoksydanty (np. witaminę E).
- Chroni DNA, lipidy i białka przed utlenianiem.
- W obronie przed drobnoustrojami pobudza do aktywności substancje mające właściwości wirusobójcze i bakteriobójcze.
Zapotrzebowanie
Duże zapotrzebowanie na witaminę C wykazuje mózg oraz układ immunologiczny.3–13
Także zwiększony wysiłek fizyczny, stres, infekcje, ciąża, starszy wiek, choroba nowotworowa, chemio- i radioterapia oraz choroby reumatyczne wymagają dodatkowego zaopatrzenia organizmu w witaminę C.
Właściwości
- Witamina C ma właściwości obronne w stosunku do wielu substancji toksycznych np. ołowiu czy rakotwórczego działania N-nitrozozwiązków. Bezpośrednio uczestniczy w jednym z głównych etapów spalania tłuszczów – odwodorowaniu kwasów tłuszczowych oraz wpływa na szybkość zachodzących procesów ich spalania.
- Stymuluje również syntezę noradrenaliny, L-karnityny oraz hormonu DHEA, sprzyjających utrzymaniu niskiego poziomu tkanki tłuszczowej. Z tego względu witamina C może być przydatna w regulowaniu masy ciała. Kolosalne znaczenie tej witaminy – to jej rola ochronna w przeziębieniach oraz zapobieganiu chorobom układu krążenia. Dzięki wspieraniu prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego stymuluje proliferację limfocytów T15.
- Witamina C, dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, odgrywa istotną rolę w profilaktyce rozwoju miażdżycy poprzez hamowanie oksydacji lipoprotein LDL, a także poprzez zmniejszanie przylegania leukocytów do endotelium ściany naczyń16,5,7.
Badania przeprowadzone jeszcze w latach 50-tych XX wieku przez zespół kanadyjskich naukowców pod kierunkiem dr med. G.C. Willysa wykazały, że istnieje bezpośredni związek między niedostatkiem witaminy C w organizmie i chorobą serca wywołaną miażdżycą tętnic („Nexus” Nr 2/2006, „Chroniczny szkorbut a choroba serca”, dr Owen R. Fonorow).
Warto wiedzieć, że niewykorzystana przez organizm witamina C jest wydalana. Trudno zatem jest utrzymać długo jej prawidłowe stężenie w organizmie. Dlatego ważne jest, aby spożywać witaminę C regularnie w celu utrzymania odpowiedniego jej poziomu.
Objawy niedoboru
- szkorbut,
- osłabienie organizmu,
- zwiększona podatność na infekcje,
- zmniejszenie wydolności fizycznej,
- pogorszenie procesu gojenia się ran,
- zaburzenia w tworzeniu kolagenu,
- krwawienie dziąseł,
- upośledzenie wszystkich innych procesów, w których witamina C jest niezbędna i bierze udział.
Dodatkowo długotrwałe niedobory witaminy C potęgować mogą powstawanie zmian nowotworowych oraz miażdżycowych, a także podwyższać ciśnienie tętnicze krwi. Osoby starsze, alkoholicy, palacze oraz osoby zażywające niektóre leki (na przykład aspirynę, sulfonamidy, barbiturany) należą do grupy narażonej na niedobory witaminy C.
Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C
- u kobiet w ciąży i w okresie karmienia,
- w warunkach stresu,
- u palaczy tytoniu, osób nadużywających alkohol,
- podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych, tetracyklin, barbituranów, kortykosterydów,
- u mieszkańców dużych miast (ze względu na wszechobecne zanieczyszczenia i toksyny),
- w przebiegu gorączki, chorób zakaźnych, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
- przy regularnym braniu kwasu acetylosalicylowego lub innych salicylanów,
- u osób w podeszłym wieku, poddawanym zabiegom operacyjnym, z urazami tkanek,
- u osób prowadzących bardzo intensywny tryb życia.